Nếu không hiểu quá khứ, bạn sẽ không hiểu hiện tại. Và chỉ khi đã hiểu tường tận quá khứ và hiện tại, bạn mới có thể dự đoán được tương lai.
Đi vào lịch sử y khoa bạn sẽ tiếp đón, gắn bó với những bậc danh y, những thầy thuốc tận tâm từ đó bạn sẽ được tiếp thêm nguồn cảm hứng, an ủi, và rước lấy những ngọn đuốc truyền thừa qua nhiều thế hệ .
Học lịch sử y khoa giúp bác sĩ biết nhã nhặn và tôn trọng quan điểm người khác. Bởi vì, để tìm ra một quy luật, một giả thiết về bệnh tật người thầy thuốc phải trải qua một quy trình khó khăn, có khi bỏ cả một cuộc sống góp sức cho sự nghiệp y khoa mà không được biết đến, mãi đến hàng thế kỷ sau mới được công nhận .
Học lịch sử y khoa giúp bác sĩ hoàn thiện và phong phú thêm vốn hiểu biết; đó là một trong những yếu tố căn bản để xây dựng một khối văn hoá rất cần thiết cho con người thầy thuốc chân chính.
Bạn đang đọc: Lịch sử y khoa
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN Y khoa THẾ GIỚI
Y khoa là một ngành khoa học ứng dụng tương quan đến nghệ thuật và thẩm mỹ chữa bệnh, gồm có nhiều giải pháp chăm nom sức khỏe thể chất nhằm mục đích duy trì, phục sinh khung hình từ việc phòng ngừa và chữa bệnh .
Cho đến nay, nhiều nhà điều tra và nghiên cứu cho rằng lịch sử y học hoàn toàn có thể đã sinh ra cùng với lịch sử phát sinh bệnh tật và lịch sử người thầy thuốc. Trong hang Ba đồng đội ( La Grotte des Trois Frères ) người ta đã tìm được bức vẽ cách đây khoảng chừng 17 ngàn năm diễn đạt một phù thủy đầu hưu đang chữa bệnh .
Y học tăng trưởng theo năm tháng và theo vùng, nhanh hay chậm tùy theo sự tăng trưởng của nền văn hóa truyền thống, kinh tế tài chính, văn minh và đặc thù của từng dân tộc bản địa .
Có nhiều cách nghiên cứu và phân tích lịch sử y học quốc tế : nghiên cứu và phân tích theo vùng, nghiên cứu và phân tích theo thời hạn, nghiên cứu và phân tích dựa theo sự tân tiến của những giải pháp tiếp cận và nghiên cứu và điều tra tăng trưởng của ngành Y Học. Phương pháp cuối này đơn thuần và rõ ràng hơn. Theo chiêu thức nghiên cứu và phân tích này, những nhà nghiên cứu nghiên cứu và phân tích lịch sử y học quốc tế thành 4 quá trình :
Giai đoạn Y Học Tâm Linh ( Spiritism Medicine )
Vào đầu thời La Mã cổ đại, người Hy Lạp cổ tin rằng bệnh tật là “ sự trừng phạt của thánh thần ” và chữa bệnh là một “ món quà từ những vị thần ”. Người ta nhận ra rằng tâm lý đóng một vai trò quan trọng trong chữa bệnh, và nó cũng hoàn toàn có thể là căn nguyên duy nhất của bệnh .
Vào thời kỳ rất lâu rồi đó, nền y học La Mã mang nhiều đặc thù truyền thuyết thần thoại. Mỗi khi mắc bệnh, người La Mã đến đền thờ cầu khẩn những vị thần linh : Minerva, Diana, Hygiea …
Tại vùng Lưỡng Hà và Ai Cập, vào thời kỳ cổ đại, trong khoảng chừng thời hạn 3500 – 1500 năm trước CN đã tăng trưởng nền y học sơ khai. Trong nền y học sơ khai này, siêu nhiên xuất hiện trong tổng thể những góc nhìn bệnh tật và chữa bệnh : Bệnh tật và tai ương đều được gán cho những tác nhân siêu nhiên : thần thánh, ma quỷ …
Trong thời kỳ này việc chẩn đoán, phòng ngừa, điều trị bệnh đều cần đến ma thuật, cúng kiến, cầu khẩn … Nguyên nhân của bệnh tật đều được cho là do ma quỷ, thần thánh, thần linh … Các phù thủy, shaman ( người lên đồng ), thầy pháp … là những người đứng ra phù phép, cúng kiến … để “ chữa bệnh ’ cho mọi người trong vùng. ( 1 )
Ở phương đông : Vùng Ấn Độ có rất ít tài liệu ghi lại. Kinh Vệ Đà có ghi lại những tài liệu được soạn ra trong khoảng chừng 1500 – 1000 trước CN cho thấy những thầy thuốc, được xem như thần thánh, chiến dấu chống lại ma quỷ, cử hành những nghi thức thần bí chống lại bệnh tật, dịch bệnh.
Tại Trung Quốc, những nhà nghiên cứu không tìm thấy lài liệu nào về sự tăng trưởng y học trong quá trình này. Họ chỉ tìm được những dấu vết rất nhạt nhòa trong những câu truyện được truyền tụng trong dân gian .
Y thuật tâm linh ( YTTL ) là hiện tượng kỳ lạ chữa bệnh dựa vào những quyền lực tối cao thần bí. Trong thời kỳ này, người ta tin rằng bệnh là do sự quở phạt của thần linh. Khi có bệnh người ta nhờ cậy vào “ thầy Mo ”, “ thầy cúng ” cầu thần linh cho khỏi bệnh. ( 2 )
Lịch sử y học trong tiến trình này được ghi lại rất ít, mơ hồ. Những văn minh về y học trong thời kỳ này tăng trưởng tại những vùng cách nhau và khác biệt. Do không có nhiều trao đổi thông tin, không có trường dạy về y học nên trong thời hạn dài sự tân tiến không nhiều và không đồng điệu .
Ngày nay vẫn còn nhiều nơi trên quốc tế sống sót quy trình tiến độ y học này, trong đó có Việt Nam .
Y học trong tiến trình này kém hiệu suất cao do dựa trên cơ sở mê tín dị đoan nên trong thời hạn dài không có tân tiến đáng kể. Dần dần nó được thay thế sửa chữa bởi nền y học tến bộ hơn, hiệu suất cao hơn, đó là Giai đoạn Y Học kinh nghiệm tay nghề. Sự sửa chữa thay thế này diễn ra trên những vùng riêng không liên quan gì đến nhau và nhờ vào 1 số ít nhân vật xuất chúng, tự phát ở mỗi nơi .
Giai đoạn Y Học Kinh Nghiệm ( Empiric Medicine )
Đây là quá trình mà những thầy thuốc mưu trí xuất chúng ở rải rác nhiều nơi trên quốc tế tự mình tích góp kinh nghiệm tay nghề, đưa những kinh nghiệm tay nghề ấy vào việc khám, chữa bệnh làm cho việc điều trị có hiệu suất cao hơn. Họ quan sát, tích góp kinh nghiệm tay nghề và chữa bệnh dựa vào kinh nghiệm tay nghề cá thể hay được truyền lại. Giai đoạn này phát triễn mạnh mẻ ở vùng Trung – Ấn .
Trong quy trình tiến độ này người ta chỉ thuần túy dựa vào kinh nghiệm tay nghề để chẩn đoán và điều trị. Các thầy thuốc ghi nhận : Người bệnh đau gan thì bị vàng da. Khi bị vàng da ( đau gan ) thì uống thuốc A sẽ giảm.
Thầy thuốc không lý giải được vì sao đau gan lại vàng da, hoặc 1 số ít thầy thuốc tìm cách lý giải theo tâm lý của mình ( không chắc là đúng hay không ). Vả lại đây chỉ là kinh nghiệm tay nghề cá thể trên 1 số ít trường hợp nên dễ chủ quan và xô lệch .
Y Học kinh nghiệm tay nghề được ghi nhận từ lâu, trong nhiều nền văn minh cổ như Ấn Độ, Ai Cập, Hy Lạp hay Trung Quốc. ( 1 ), ( 3 ), ( 4 ), ( 5 )
– Y học thời cổ Ai Cập : Kim tự tháp được thiết kế xây dựng trong tiến trình này với thời hạn lê dài hàng trăm năm và hơn chục vạn nô lệ thao tác.
Lúc đó xẩy ra tai nạn thương tâm liên tục nên những kỹ thuật điều trị chấn thương được hình thành từ đó. Trong thời kỳ này ngành y học Ai Cập đã tổ chức triển khai thành những chuyên khoa theo những bộ phận khung hình như : Khoa mắt, khoa chấn thương, ướp xác … và đã có những tân tiến đáng kể .
– Y học cổ vùng Lưỡng Hà : Ở thời kỳ này người ta đã biết một số ít bệnh do muỗi truyền. Dược phẩm được dùng ở thời kỳ này là tỏi, hạt cải, mướp đắng, lưu huỳnh và cà độc dược .
– Y học cổ Trung Quốc : Châm cứu đã được hình thành và tăng trưởng với sự sinh ra của thuyết âm khí và dương khí, ngũ hành. Nhiều tác phẩm y học nổi tiếng như Thần nông bản thảo và Hoàng đế nội kinh sinh ra trong quy trình tiến độ này.
Nội kinh là cuốn sách liệt kê những lý luận và thực hành thực tế y học. Các danh y đời Hán thời đầu công nguyên cho sinh ra cuốn sách Thần nông bản thảo kinh. Sách tổng hợp những loại dược liệu, gồm 365 vị thuốc bổ và thuốc chữa bệnh như ma hoàng chữa bệnh hen, thuỷ ngân chữa bệnh ngoài da …
Hoa Đà ( 145 – 208 ), là một thầy thuốc nổi tiếng cuối thời Đông Hán và đầu thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông được xưng tụng như một Thần y nổi tiếng không riêng gì trong Trung Quốc mà cả trong những nước đồng văn hóa như Việt Nam, Nhật Bản và Nước Hàn, được xem là một trong những ông tổ của Đông Y.
Ông cùng Đổng Phụng và Trương Trọng Cảnh được xưng tụng là Kiến An tam Thần y. Biển Thước, là một thầy thuốc trứ danh thời Chiến Quốc và được xem là một trong những danh y tiên phong được ghi chép sớm nhất trong những thư tịch của lịch sử Trung Quốc. Tương truyền ông chính là người khai sinh ra chiêu thức bắt mạch, là người đặt tiền đề quan trọng cho Đông y.
Do tiếng tăm và những điển tích thần kỳ, về sau Biển Thước cùng Hoa Đà, Trương Trọng Cảnh và Lý Thời Trân được hậu thế xưng tụng “ Trung Quốc cổ đại Tứ đại danh y ”. Tác phẩm của ông còn có “ Biển Thước nội kinh ”, “ Biển Thước ngoại kinh ” và “ Nạn kinh ” .
Châm cứu cũng đã khởi đầu tăng trưởng. Thế kỷ XI có ông Vương Duy Nhất đã đúc tượng đồng để khắc những huyệt vào đó. Y học thời Tống, từ thế kỷ XIII, Open cuốn “ Tây Oan lục ” là cuốn sách tiên phong nói về pháp y. Thế kỷ XVI người Trung Quốc đã biết cách chủng đậu .
Y học cổ La Mã, Hy Lạp Open :
Claudius Galenus ( 129 – 200 / 217 ), hay còn gọi là Galen là một thầy thuốc và nhà triết học nổi tiếng người La Mã gốc Hy Lạp và có lẽ rằng là nhà nghiên cứu và điều tra y học tài ba nhất của thời La Mã. Các học thuyết của ông đã chi phối và tác động ảnh hưởng đến y học phương Tây hơn một thiên niên kỷ.
Giải thích của ông về y học giải phẫu được thực thi trên khỉ ( do việc giải phẫu người không được phép triển khai vào thời đó ), nhưng nó không được chú ý quan tâm nhiều cho đến khi những bản in miêu tả và minh họa về giải phẫu người được Andreas Vesalius xuất bản năm 1543.
Giải thích của ông về những hoạt động giải trí của tim, động mạch và tĩnh mạch lê dài cho đến khi William Harvey đưa ra năm 1628 rằng máu tuần hoàn trong khung hình với tim hoạt động giải trí như một máy bơm. Đến thế kỷ 19 những sinh viên y học vẫn khám phá về Galen để học tập 1 số ít quan điểm của ông.
Galen đã triển khai 1 số ít thí nghiệm thắt dây thần kinh để lý giải cho học thuyết rằng não tinh chỉnh và điều khiển mọi hoạt động của cơ tương quan đến hệ thần kinh ngoại biên và sọ .
Galien ( 131 – 205 ) có nhiều góp phần cho nghiên cứu và điều tra giải phẫu hệ cơ, xương, khớp, thần kinh .
Giai đoạn Y Học kinh nghiệm tay nghề tăng trưởng khắp nơi trên quốc tế, mạnh nhất là ở phương đông, vùng Trung-Ấn, nên thường được gọi là Đông Y. ( 1 ), ( 3 ), ( 5 ) .
Vì nhiều nguyên do khác nhau : Dựa vào kinh nghiệm tay nghề cá thể của 1 số ít thấy thuốc, những yếu tố y học không được lý giải bởi những luận lý khoa học nên những kiến thức và kỹ năng y học trong quy trình tiến độ này không cung ứng được nhu yếu trong thực tiễn chữa bệnh cho con người và giúp cho ngành y tế tăng trưởng xa hơn.
Diễn ra trong thời kỳ phong kiến nên nền y học này nhằm mục đích Giao hàng vua chúa và những người của giai cấp thượng lưu, những người trong triều đình nên sự tăng trưởng bị hạn chế .
Sự tăng trưởng kinh tế tài chính ở phương đông sau một thời hạn dài bùng nổ đã mở màn chững lại nhường chổ cho sự tăng trưởng công nghiệp, khoa học tăng trưởng ở phương tây. Ngành Y Học cũng theo đó rẽ sang một hướng khác : Y Học khoa học, quá trình y học được soi sáng bởi ánh sáng khoa học .
Giai đoạn Y Học Khoa Học ( Scientific Medicine ) hay Y Học Thực Nghiệm ( Experimental Medicine ) :( 1 ), ( 2 ), ( 3 ), ( 4 ) ( 6 )
– Hyppocrate ( 460 – 377 TCN ) được xem là tổ sư của ngành y mà thừa kế ngày này là y học phương Tây hay Tây y. Ông là một trong những người có công lao về y học và hoàn toàn có thể coi là người sáng lập ra y học thực nghiệm. Ông cũng được ghi nhận như người tiên phong thành lập trường y khoa, cũng là người soạn ra lời thề Hippocrates ( về sau được Celsus bổ trợ).
Galen đã đặt nền tảng tăng trưởng cho lý luận y khoa. Sau khi đế chế La Mã sụp đổ và khởi đầu thời Trung Cổ, những lương y trong quốc tế đạo Hồi đã kế tục và tạo nên bước cải tiến vượt bậc lớn cho ngành y nhờ được tương hỗ từ bản dịch sang tiếng A rập những khu công trình của Hippocrates và Galen.
Nhiều lương y tiên phong nổi tiếng là người A Rập, như ông Avicenna được gọi là “ tổ sư y học văn minh ”, ông Abulcasis là tổ sư ngành phẫu thuật, ông Avenzoar là tổ sư ngành phẫu thuật thực nghiệm, ông Ibn al-Nafis và ông Averroes là tổ sư ngành sinh lý học tuần hoàn ( circulatory physiology ), ông Rhazes sáng lập ngành nhi khoa. Họ vẫn còn để lại tác động ảnh hưởng cho y học phương Tây đến thời Trung đại .
Những quan điểm và thực tiễn cơ bản của Hyppocrate về y học như sau :
Tách rời tôn giáo và y học, kiến thiết xây dựng y học trên cơ sở vật chất, dựa vào quan sát đơn cử những tín hiệu của bệnh. Bệnh tật là một hiện tượng kỳ lạ tự nhiên của khung hình, không có ma lực huyền bí gì gây nên .
Nguyên tắc cơ bản để chữa bệnh hầu hết là trợ lực cho sức đề kháng tự nhiên của khung hình, phải tránh toàn bộ những gì cản trở năng lực tự chữa và sức khỏe thể chất tự nhiên của bệnh nhân. Cách điều trị của Hyppocrate rất thận trọng “ Không được làm bất kỳ điều gì một cách táo bạo. Thầy thuốc dù không làm được gì cho bệnh nhân, nhưng không được gây tai hại gì cho họ” .
Ông đề ra thuyết môi trường tự nhiên, con người sống không cô lập mà dù muốn hay không vẫn phải tuân theo những quy luật tự nhiên. Vai trò của người thầy thuốc là không được trái chiều tự nhiên mà phải tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho tự nhiên, cho khung hình chống lại bệnh tật.
Việc nhà hàng đã được ông điều tra và nghiên cứu rất kỹ, những chính sách nhà hàng siêu thị được ghi rõ ràng. Ông còn là một nhà tiết chế dinh dưỡng, nhà vệ sinh học .
Hyppocrate và những học trò đã biết bệnh lao, ung thư, thiếu máu, bướu cổ, “ bệnh xanh mét của phụ nữ ”, sỏi mật, ứ máu, động kinh, những chứng liệt, hysteria, rối loạn tinh thần, bệnh đường hô hấp, tiêu hóa, gan, lách, thận, tiết niệu, sinh dục, xương, da, tai mũi họng, dị ứng do thức ăn .
Hyppocrate là một nhà phẫu thuật, đã mổ và chữa gẫy xương, nắn sai khớp, chữa vết thương đầu. Dụng cụ phẫu thuật rất phong phú và đa dạng : dao mổ, que thăm dò, muổng nạo …
Về thuốc : dùng thuốc phiện, cà độc dược, thuốc ngủ, an thần, muối chì, muối acid, muối đồng, thuốc mỡ để điều trị .
– Claude Bemard ( 1813 – 1873 ) sáng lập y học thực nghiệm, thống nhất sinh lý học, bệnh học và điều trị học. Ông đã nghiên cứu và điều tra thần kinh giao cảm, chức phận tạo đường của gan, vai trò của dịch tụy trong tiêu hóa. Về quan điểm và giải pháp của mình, ông viết : “ Biết và chưa biết là 2 thái cực khoa học thiết yếu ”. Ông cũng đã nhấn mạnh vấn đề mối tương quan giữa khung hình và thiên nhiên và môi trường .
– Louis Pasteur ( 1822 – 1895 ) nhà hóa học, nhà vi khuẩn học tiên phong. Năm 1879, Pasteur cô lập và nuôi cấy liên cầu khuẩn. Pasteur thấy rằng bệnh dại lây nhiễm nhờ một tác nhân nhỏ không tìm thấy dưới kính hiển vi, nhờ đó mở ra quốc tế phát hiện ra virus. Kết quả là ông đã tiến hành được kỹ thuật tiêm vaccin cho chó chống bệnh dại và điều trị cho người bị chó dại cắn.
– Davaine ( 1812 – 1882 ) và Rayet ( 1793 – 1863 ) năm 1850 tìm ra trực khuẩn than .
– Năm 1880 Eberth tìm ra trực khuẩn thương hàn .
– Robert Koch ( 1843 – 1910 ) năm 1884 tìm ra trực khuẩn lao .
– Calmette ( 1863 – 1933 ) và Guérin năm 1921 tìm ra vaccin BCG chủng lao .
– Louis Pasteur ( 1822 ) phát hiện ra tụ cầu và liên cầu năm 1890 .
– Năm 1865 Mendel ( 1822 – 1884 ) thí nghiệm về lai thực vật .
– …
Trong quy trình tiến độ này những thầy thuốc điều tra và nghiên cứu lý giải những hiện tượng kỳ lạ y học theo khoa học. Người ta giải đáp được những vướng mắc : vì sao bệnh nhân đau gan bị vàng da ? Một loại thuốc công dụng chữa bệnh như thế nào ?
Các thầy thuốc cũng là nhà khoa học tìm ra và chứng tỏ được những tác nhân gây bệnh, những chính sách sinh bệnh ( mechanism of disease ), chế được những thuốc chữa bệnh có tính năng thực sự vào những chuyển biến sinh lý bệnh gúp cho việc chữa bệnh có hiệu suất cao hơn. Từ nền tảng đó những nhà khoa học khám phá ngày càng sâu xa hơn những nguồn gốc gây ra bệnh tật và tăng trưởng những chiêu thức điều trị tương thích .
Giai đoạn Y Học Khoa Học hay Y Học Thực Chứng tăng trưởng mạnh mẻ ở những nước phương tây nên thường được gọi là Tây Y .
Giai đoạn Y Học Hiện Đại:
(6), (7), (8)
Y học văn minh là một trào lưu mới có mục tiêu thiết lập tiến trình chẩn đoán và điều trị hiệu suất cao nhất bằng chiêu thức “ xét duyệt có mạng lưới hệ thống ” ( systematic review ) và “ nghiên cứu và phân tích gộp ” ( meta-analysis ) theo thống kê.
Nó tăng trưởng nhờ tân tiến của khoa học thông tin tân tiến giúp tích lũy và nghiên cứu và phân tích khối lượng tài liệu, vật chứng rất lớn theo quy chuẩn, sau đó thông dụng cho những nơi làm dịch vụ chăm nom sức khỏe thể chất hay phòng trị bệnh. Một nan đề cho chiêu thức “ tối ưu ” này là nó hoàn toàn có thể bị xem là cách tiếp cận có kịch tính ( dramatic ), nghĩa là sẽ tạo ra nhiều nhìn nhận khác nhau.
Báo cáo của chương trình hợp tác Cochrane là trào lưu chủ trương quan điểm này năm 2001 cho biết trong 160 bản “ xét duyệt có mạng lưới hệ thống ” của Cochrane, địa thế căn cứ vào tối thiểu hai người nhận xét, thì có 21,3 % dẫn chứng không không thiếu, 20 % không công hiệu và 22,55 % dẫn chứng là dương thế. Từ đó Y Học tăng trưởng sang tiến trình :
– Y Học Chứng Cứ ( YHCC – Evidence Based Medicine-EBM ) : ( 7 ), ( 10 ), ( 11 ) .
Là một khái niệm được đề cập lần tiên phong năm 1972 bởi Giáo sư Archie Cochrane trong quyển sách của ông “ Effectiveness and Efficiency : Random Reflections on Health Services ”. Theo Nhóm Làm việc về Y học Chứng cứ, Viện Đại học Illinois, Mỹ thì YHCC là một cách tiếp cận trong thực hành thực tế y khoa trong đó người thầy thuốc lâm sàng chăm sóc đến những chứng cứ tương hỗ cho việc thực hành thực tế lâm sàng và giá trị của những chứng cứ đó .
Y học được ca tụng là một khoa học tức là dựa trên những chứng cứ vậy thì tại sao lại có y học chứng cứ ?
Thật sự thì dù là một khoa học, việc thực hành thực tế y học không khi nào mang tính mạng lưới hệ thống và đồng điệu một cách tuyệt đối khi mà việc chẩn đoán, tiên lượng và điều trị chịu tác động ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố từ tâm ý đến văn hóa truyền thống, kinh tế tài chính, xã hội. Thầy thuốc không phải là một cái máy mà là một con người, cũng có lúc stress, stress hoặc buồn chán, giận hờn …
Ngoài ra người thầy thuốc còn chịu ảnh hưởng tác động bởi thái độ, cách xử sự của bệnh nhân. Về những yếu tố văn hóa truyền thống, ngoài những tập quán, chuẩn mực, giá trị thuộc về văn hóa truyền thống địa phương, người hầy thuốc còn chịu tác động ảnh hưởng của phe phái, của quan điểm của những người có uy tín hoặc ở vị trí cao tại cơ sở thực hành thực tế v.v …
Những yếu tố kinh tế tài chính, xã hội cũng tác động ảnh hưởng đến thực hành thực tế của người thầy thuốc ví dụ điển hình như cơ sở vật chất, điều kiện kèm theo, lao lý thao tác, thực trạng kinh tế tài chính của bệnh nhân, của bản thân thầy thuốc v.v …
Từ khi internet tăng trưởng, có quá nhiều những thông tin, trong đó có những thông tin về y học. Trong số những thông tin đó có những thông tin có giá trị, có thông tin ít giá trị thậm chí còn có những thông tin xô lệch, chủ quan ( vô tình hay cố ý ).
Vì vậy phải đặt ra một mạng lưới hệ thống lọc, giúp nhà nghiên cứu chân chính chọn được những thông tin quý giá, loại ra những thông tin xô lệch, chủ quan thậm chí còn lừa bịp vì những mục tiêu xấu .
Y học chứng cứ ( Evidence-based medicine ) được định nghĩa như thể một chiêu thức thực hành thực tế y khoa dựa vào những tài liệu y học một cách sáng suốt và có ý thức, nhằm mục đích nâng cao chất lượng chăm nom bệnh nhân .
Bằng chứng khoa học mang tính chính thống là những tài liệu được công bố trên những tập san khoa học được cộng đồng khoa học công nhận. Hiện nay, chỉ trong ngành y sinh học, đã có tối thiểu 30.000 tập san ( nhưng chỉ khoảng chừng 10 % nằm trong list của Viện thông tin khoa học — Institute of Scientific Information ).
Với một lượng thông tin khổng lồ như vậy, không một bác sĩ nào hoàn toàn có thể update hóa kỹ năng và kiến thức một cách không thiếu .
Y học chứng cứ yên cầu bác sĩ phải sử dụng tài liệu y học một cách “ sáng suốt và có ý thức ”. Nói cách khác, không riêng gì là tiếp đón tài liệu, người thầy thuốc phải hiểu tài liệu đó có ý nghĩa gì, và có đáng an toàn và đáng tin cậy hay không, để từ đó đi đến những so sánh khách quan hơn và quyết định hành động tốt hơn .
Nghiên cứu y học được công bố trên những tập san điều tra và nghiên cứu y khoa thường rất phong phú, và Open với nhiều danh từ, thuật ngữ không mấy quen thuộc.
Một số điều tra và nghiên cứu thường thấy là meta-analysis ( nghiên cứu và phân tích tổng hợp ), randomized controlled clinical trial ( RCT, điều tra và nghiên cứu lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên ), prospective ( longitudinal ) study ( điều tra và nghiên cứu theo thời hạn ), cross-sectional study ( điều tra và nghiên cứu tiêu biểu vượt trội một thời gian ), và case-control study ( điều tra và nghiên cứu bệnh chứng ).
Giá trị khoa học của những điều tra và nghiên cứu này không giống nhau. Theo y học thực chứng, những điều tra và nghiên cứu sau đây có giá trị khoa học xếp theo tứ tự cao nhất đến thấp nhất :
Textbook
Phân tích tổng hợp hay phân tích gộp (Meta-analysis).
Nghiên cứu lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên (randomized controlled clinical trial – RCT). Nghiên cứu HOPE: một nghiên cứu RCT tiêu biểu
Nghiên cứu theo thời gian (longitudinal studies hay prospective study)
Nghiên cứu tiêu biểu một thời điểm (cross-sectional studies)
Nghiên cứu bệnh chứng (case-control study)
Báo cáo trường hợp lâm sàng (case reports)
Nghiên cứu cơ bản (basic research)
Ý kiến cá nhân và điểm báo, xã luận
Nói một cách khác làm việc theo cách tiếp cận y học chứng cứ chính là một tiến trình học tập dựa trên vấn đề, không phải chỉ diễn ra ở một giai đoạn nào mà liên tục suốt đời người.
– Y Học Cá Thể Hóa ( Personalized Medicine ) hay Y Học Chính Xác ( Precision Medicine ) : ( 8 ), ( 9 ) .
Trong thập kỷ đầu của thế kỷ 21, những văn minh đáng kinh ngạc của di truyền học văn minh, đặc biệt quan trọng là thành quả nghiên cứu tế bào gốc và map gen người đã giúp những nhà khoa học Dự kiến được phản ứng của khung hình nhờ nghiên cứu và phân tích bộ gen của chính người bệnh. Xu hướng “ thành viên hóa ” trong y học phương Tây đang được thức tỉnh để hình thành quy mô mới đầy mê hoặc : Y học đúng mực .
Y học đúng mực hay y học thành viên hóa ( PM ) được hiểu một cách đơn thuần là điều trị đúng bệnh nhân với đúng thuốc, đúng liều, và vào đúng thời gian. Nói rộng hơn, PM hoàn toàn có thể được coi là công tác làm việc y tế chăm nom tương thích với những đặc thù cá thể, nhu yếu và sở trường thích nghi của mỗi bệnh nhân trong toàn bộ những khâu gồm có : phòng ngừa, chẩn đoán, điều trị và theo dõi .
Thực ra, sáng tạo độc đáo này có nguồn gốc từ thời cổ đại : Hipprocrates – “ cha đẻ của nghề y ” – đã từng kê đơn “ người nào thuốc ấy ”, không ai giống ai, dựa trên đặc trưng bệnh mà mỗi người mắc phải. Ngày nay, y học văn minh cũng đang sử dụng những nguyên tắc trên nhờ sự tương hỗ can đảm và mạnh mẽ từ thành tựu của công nghệ tiên tiến gene .
PM là quy mô y tế đề xuất kiến nghị giải pháp chăm nom sức khỏe thể chất tùy biến, với những quyết định hành động ( chẩn đoán, dự trữ, chăm nom, điều trị ) và những loại sản phẩm ( thuốc, thực phẩm … ) được phong cách thiết kế riêng cho từng bệnh nhân dựa trên thông tin di truyền của chính họ và đặc trưng căn bệnh .
Căn cứ vào map gene của mỗi người, PM sử dụng những chẩn đoán phức tạp và tinh xảo để đưa ra phác đồ điều trị đúng chuẩn, tương thích với đặc thù di truyền của từng người ở Lever phân tử.
Hiện nay, PM mới dừng lại ở mức độ phân nhỏ nhóm bệnh nhân để đưa ra giải pháp điều trị, nhưng khi map gen người trọn vẹn được giải thuật, PM sẽ càng thêm triển khai xong. Khi đó, những bác sĩ hoàn toàn có thể phong cách thiết kế những quy mô chăm nom sức khỏe thể chất “ vừa khít ” và hoàn hảo nhất cho từng bệnh nhân .
Cơ sở khoa học của PM là những thành tựu vượt bậc trong nghành công nghệ tiên tiến gene, đơn cử là sử dụng tài liệu từ dự án Bất Động Sản bộ gene người và những kỹ thuật di truyền. Năm 1990, dự án Bất Động Sản sinh học hợp tác toàn thế giới có tên gọi là Human Genome Project – HGP được tiến hành với sự hỗ trợ vốn và quản trị của Bộ Năng lượng và Viện Sức khỏe vương quốc Hoa Kỳ.
Dự án hệ gene người kết thúc cũng là lúc mở màn nền y học hệ gene, map gene người đang được nghiên cứu ứng dụng thường ngày trong y khoa. Bác sĩ Collins, Viện trưởng Viện Nghiên cứu hệ gene người của Mỹ cho rằng, map gene người như quyển sách giáo khoa về y học, đưa ra vô số phương cách mới tương hỗ điều trị và phòng bệnh cho từng thành viên.
Sự hiểu biết về hệ gene người giúp tạo nên những công cụ chẩn đoán mới, phát hiện sớm hơn những bệnh như ung thư, đái tháo đường, tăng cholesterol máu … Các bác sĩ hoàn toàn có thể xác lập đặc thù hệ gene của tế bào ác tính, từ đó đưa ra liệu pháp điều trị dựa trên những đột biến gene.
Cách tiếp cận này hứa hẹn mang lại hiệu suất cao điều trị cao và hạn chế tối đa tính năng phụ. Với trình tự gene có được, cùng với những kỹ thuật di truyền tân tiến, trọn vẹn hoàn toàn có thể xác lập được rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh ngay khi khung hình đang khỏe mạnh. Đây chính là một trong những tiền đề cho sự tăng trưởng của PM, xu thế tăng trưởng tất yếu của y học .
Như vậy, lịch sử tăng trưởng của Y Học quốc tế từ thời kỳ cổ đại đến nay đã trải qua nhiều tiến trình tăng trưởng. Sự tăng trưởng của Y Học chịu tác động ảnh hưởng của nhiều yếu tố : tập quán vùng miền, tâm – sinh lý của dân tộc bản địa, chính sách chính trị, sự đổi khác của lịch sử, kinh tế tài chính, sự tăng trưởng của khoa học, công nghệ tiên tiến …
Một số nhà nghiên cứu lịch sử phân loại lịch sử y học theo vùng miền : Y Học Hy Lạp – La Mã – Ai cập, Y Học Trung – Cận đông, Đông Y, Tây Y hoặc theo thời hạn : Y Học cổ đại, Y Học Trung cổ, Y Học cận đại …
Tuy nhiên, theo chúng tôi phân loại lịch sử tăng trưởng của Y Học theo chiêu thức tiếp cận bệnh và hướng chữa bệnh cũng như những thành tựu mà ngành Y Học đạt được trong công cuộc chữa bệnh một cách có hiệu suất cao, đem lại sự sống, sức khỏe thể chất và niềm hạnh phúc cho con người là cách nhìn hài hòa và hợp lý và dễ hiểu nhất. Theo khuynh hướng này hoàn toàn có thể xếp lịch sử tăng trưởng y học quốc tế thành 4 quá trình :
1. Giai đoạn Y Học Tâm Linh ( Spiritism Medicine )
2. Giai đoạn Y Học Kinh Nghiệm ( Empiric Medicine )
3. Giai đoạn Y Học Khoa Học ( Scientific Medicine ) hay Y Học Thực Nghiệm ( Experimental Medicine )
4. Giai đoạn Y Học Hiện Đại
a, Y Học Chứng Cứ ( Evidence Based Medicine ) .
b, Y Học Cá Thể Hóa ( Personalized Medicine ) hay Y Học Chính Xác ( Precision Medicine )
Sự nhìn nhận đúng đắn này sẽ thôi thúc Y Học tân tiến nhanh hơn, Giao hàng vụ con người tốt hơn .
LỊCH SỬ Y HỌC VIỆT NAM
Nhìn một cách tổng quát y tế Việt Nam đã đổi khác một cách thâm thúy ở tổng thể những mặt, từ nhận thức tư tưởng, cỗ máy tổ chức triển khai, phương pháp hoạt động giải trí, kế hoạch tăng trưởng …
Y học cổ Việt Nam
Vệ sinh và phòng bệnh cũng đã Open tuy còn rất thô sơ tựa như như hội đồng dân tộc bản địa khác trên quốc tế. Một số tục lệ tương quan đến sức khoẻ như : cắt tóc, xăm mình, mặc áo chui đầu, nhuộm răng, ăn trầu … Trong nhà hàng siêu thị họ biết ăn gừng với cá cho khối tanh và dễ tiêu ; uống nước lá vối, nụ vối và chè xanh để giải khát và giúp tiêu hoá .
Y dược học Việt Nam đã khởi đầu giao lưu với với y học Trung Quốc : đó là những người Trung Quốc thường sang lấy thuốc ở Việt Nam cũng như đưa cả giống thuốc Việt Nam về trồng ( như quả vải, quả nhãn, quả ý dĩ ) và truyền thụ cho ta 1 số ít kiến thức và kỹ năng về y học. Đến thế kỷ II TCN có hàng trăm vị thuốc được phát hiện, nhiều phương thuốc được vận dụng để chữa bệnh. Ngoài ra còn dùng cách xoa bóp, ấn huyệt để điều trị bệnh .
Y học Việt Nam trong xã hội phong kiến
Trong giai đoạn này y học Việt Nam chưa thực sự phát triển mặc dù đã hình thành các tổ chức có liên quan đến y tế. Chủ yếu chữa bệnh bằng thuốc nam và đông y. Y học dự phòng chưa được quan tâm, ngoại trừ Lê Hữu Trác có viết tài liệu liên quan đến vệ sinh phòng bệnh.
Thời nhà Lý
Năm 1010 – 1026, Triều đình nhà Lý xây dựng Ty thái y. Nhà Lý mở khoa thi tiên phong năm 1075 tại Quốc Tử Giám. Trong nước đã có thầy thuốc chuyên nghiệp và có nhiều nhà sư kiêm thầy thuốc .
Thời nhà Trần
Từ năm 1226 – 1339 Nhà Trần đã nâng Ty thái y lên Viện thái y và mở khoa thi để tuyển lương y .
– 1304 Đường Chu Văn An đỗ tiến sỹ và được cử làm hiệu trưởng trường Văn Miếu, sau đó ông về làm thuốc và có viết cuốn sách Y học diễn giải tập chú dịch biên, cuốn này nói lên 1 số ít bệnh tật .
– Tuệ Tĩnh ( tên thật là Nguyễn Bá Tĩnh ) là một nhà sư chuyên làm thuốc chữa bệnh giúp dân. Ông đã để lại một pho sách y thư có giá trị là Nam dược thần liệu, Hồng nghĩa giác tư y thư. Ông đã đề ra khẩu hiệu thuốc Nam chữa người Nam .
Thời nhà Lê
Hải Thượng Lãn ông ( tên thật là Lê Hữu Trác ( 1720 – 1791 ) ) là một nhà y học có học vấn uyên bác, nhà dược học nổi tiếng. Về học thuật ông viết cuốn Y tông tâm tĩnh gồm 28 tập, 66 quyển. Tập sách nói về đạo đức y học, vệ sinh phòng bệnh, về chẩn đoán và dược học ; những loại bệnh án nội, ngoại, sản, nhi. Ông luôn chú ý quan tâm đến mối quan hệ giữa khung hình với môi trường tự nhiên bên ngoài. Về đạo đức ông luôn biểu lộ là một người thầy thuốc mẫu mực, tận tuỵ và nhiệt tình với mọi người .
Y học Việt Nam từ khi Pháp vào Đông Dương
Năm 1888 Pháp lập ra sở y tế ở Đông Dương là cơ quan chỉ huy công tác làm việc y tế gồm y tế quân đội viễn chinh, những bệnh viện, thanh tra y tế – dịch tễ …
Ngày 27/2/1902 toàn quyền Đông Dương Paul Doumer đã lập trường thuốc ở TP. Hà Nội. Trường thuốc chỉ có một thư viện và một bệnh viện 40 giường bệnh. Hiệu trưởng tiên phong của trường là Yersin.
Trường này được gọi là trường y sỹ. Khung chương trình thiết kế xây dựng huấn luyện và đào tạo y sĩ địa phương với thời hạn 3 năm. Đến năm 1914 đổi tên thành trường y dược. Các bệnh viện thực tập của trường là bệnh viện Bạch Mai, Viện Giải phẫu, Viện Phủ Doãn ( Việt Đức ngày này ) .
Chính quyền Pháp đã chăm sóc đến tình hình bệnh ở vùng nhiệt đới gió mùa nên đã xây dựng Viện Pasteur với những cơ sở ở Thành Phố Hà Nội, Nha Trang, Đà Lạt, TP Hồ Chí Minh ; hầu hết là để điều tra và nghiên cứu vi trùng, vaccin ( bạch hầu, dại … ) và sản xuất vaccin ; lưu lại bước tiên phong trong việc tăng trưởng công tác làm việc dự trữ trong ngành y học Việt Nam.
Tuy vậy, trong quy trình tiến độ này vẫn nhấn mạnh vấn đề việc điều trị, phòng bệnh không được coi trọng .
Kết quả : Trong thời kỳ Pháp chiếm đóng nước ta có 51 bác sĩ, 152 y sỹ, 21 dược sỹ ĐH, 1227 y tá, 215 nữ hộ sinh. Các bệnh dịch bệnh lúc này cũng tăng trưởng mạnh, tỷ suất tử trận trẻ mới đẻ là 13 – 20 %, tỷ suất chết chung là 2,6 %, tuổi thọ trung bình là 32 tuổi .
Y học Việt Nam sau cách mạng tháng Tám
Ngày 15/11/1945 Trường Đại học Y Thành Phố Hà Nội khai giảng do Giáo sư Hồ Đắc Di làm hiệu trưởng đã lưu lại sự tăng trưởng của ngành y tế. Bác sĩ Tôn Thất Tùng giữ chức giám đốc bệnh viện Phủ Doãn, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch giữ chức bộ Trưởng Bộ Y tế tiên phong của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà .
Cuối năm 1953 đầu năm 1954 Bộ y tế đã sắp xếp lại tổ chức triển khai và Vụ Phòng bệnh – chữa bệnh sinh ra, đến năm 1956 tách ra thành Vụ Chữa bệnh và Vụ Vệ sinh phòng dịch. Năm 1963 xây dựng những trạm vệ sinh phòng dịch ở những xã, phường. Đội phòng chống sốt rét đã sinh ra vào năm 1957 ở những Q., huyện.
Y học gắn liền với cuộc kháng chiến, hoạt động giải trí của ngành hướng về nơi sinh sống của 90 % dân số trong vùng dịch, Bộ y tế xây dựng ban chống dịch có sự tương hỗ của viện Pasteur, động viên nhân dân tham gia vào những trào lưu vệ sinh phòng bệnh, sử dụng nhiều hình thức thích hợp để tuyên truyền cho nhân dân những kỹ năng và kiến thức trong giữ gìn sức khoẻ.
Các viện vi trùng học liên tục sản xuất vaccin phòng bệnh tả, đậu mùa, thương hàn, dại … bảo vệ tiêm chủng cho toàn dân những vùng tự do. Trong 10 năm, 1954 – 1964 ngành y tế đã tập trung chuyên sâu thiết kế xây dựng và tăng trưởng y tế ở nông thôn để xử lý yếu tố phân, nước, rác.
Nhiều loại hố xí, giếng nước, phòng tắm được thiết kế xây dựng tại mỗi hộ mái ấm gia đình, loại hố xí hai ngăn ủ phân tại chỗ cũng được đồng ý, xử lý nhiều vụ dịch .
Năm 1961 nước ta lần tiên phong sản xuất được váccin Sa bin phòng bệnh bại hệt, BCG. Thời kỳ này được gọi là nền móng có sự tăng trưởng của y học dự trữ, vệ sinh phòng bệnh đã có điều kiện kèm theo tăng trưởng tương đối tổng lực .
Trong tiến trình này ngành ngoại khoa tăng trưởng mạnh Giao hàng cho chiến đấu. Các phòng bào chế vẫn liên tục sản xuất thuốc thường thì bằng nguyên vật liệu tại chỗ và những loại thuốc tê góp thêm phần đáng kể vào việc giải quyết và xử lý vết thương cuộc chiến tranh.
Năm 1950 lần tiên phong những lọ Penixilin được sản xuất từ phòng bào chế của Trường Đại học Y khoa Việt Bắc đã góp thêm phần Giao hàng cho cuộc kháng chiến .
Y học Việt Nam trong tiến trình lúc bấy giờ
Phương châm hoạt động giải trí lúc bấy giờ là đa dạng hoá những hoạt động giải trí của ngành, xã hội hoá công tác làm việc y tế nên ngành y tế cũng đã phân phối được nhu yếu chăm nom sức khoẻ của nhân dân với số lượng và chất lượng ngày càng tăng. Hệ thống y tế cả nhà nước và tư nhân đều tăng trưởng mạnh.
Thành tựu có ý nghĩa nhất là kiến thiết xây dựng được mạng lưới y tế cơ sở rộng khắp cả nước từ TW đến những xã, không còn xã trắng về y tế Phương pháp quản trị khám chữa bệnh Nhà nước cũng được đổi khác bằng cách thu một phần viện phí, xây đựng mạng lưới hệ thống bảo hiểm y tế, được cho phép lan rộng ra bệnh viện tư, phòng khám tư, hiệu thuốc tư. Chính sách chăm nom sức khoẻ cho người nghèo cũng được chăm sóc .
Ngành y tế dự trữ ngày càng tăng trưởng. Ngày 15/5/2003 Cục Y tế dự trữ và phòng chống HIV / AIDS đã sinh ra trên cơ sở sát nhập Văn phòng Thường trực phòng chống HIV / AIDS vào Cục Y tế dự trữ. Hiện nay toàn nước có 64 TT y tế dự trữ, 31 TT phòng chống sốt rét, 13 TT sức khoẻ lao động và thiên nhiên và môi trường, 20 TT phòng chống bệnh xã hội và 7 TT phòng chống dịch quốc tế.
Tính đến năm 2000 trong cả nước đã có 14 viện thuộc hệ y tế dự trữ, trong đó có 2 viện vệ sinh dịch tễ, 2 viện Pasteur, 2 viện và một phân viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng, Viện Y học Lao động và Vệ sinh trường, Viện Dinh dưỡng, Viện Vệ sinh y tế công cộng, Viện Vaccin, Trung tâm Kiểm định vaccin và sinh phẩm y học, Trung tâm Nghiên cứu và sản xuất vaccin Sabin và 1 Công ty vaccin .
Công tác xã hội hoá y tế mạng lưới hệ thống y học dự trữ đã tăng trưởng đến tận thôn bản : sáu bệnh truyền nhiễm trước đây đứng đầu list những bệnh có tỷ suất tử trận cao nhất ; nhờ công tác làm việc tiêm chủng thoáng đãng đã thanh toán giao dịch được bệnh bại liệt, khống chế được uốn ván sơ sinh, bạch hầu, ho gà.
Từ việc tiêm phòng 6 loại vaccin do ta tự sản xuất viêm gan siêu vi trùng và viêm não Nhật Bản, những chương trình phòng chống bệnh Sốt rét, Lao, Bướu cổ do thiếu I-ốt, nhiễm HIV / AIDS, giao dịch thanh toán bệnh Phong đạt được những tác dụng đáng kể .
Công tác khám chữa bệnh tăng trưởng không ngừng. Tính đến nay cả nước đã có 876 bệnh viện, 75 khu điều dưỡng và hồi sinh công dụng, trên 1.000 phòng khám đa khoa và nhà hộ sinh khu vực, số giương bệnh / 100.000 dân không ngừng tăng lên. Hệ thống trang thiết bị trong bệnh viện ngày càng văn minh như máy cộng hưởng từ, máy CT Scan máy chụp mạch máu, máy tán sỏi ngoài khung hình, máy coban …
Các công nghệ tiên tiến mũi nhọn của y học quốc tế cũng được vận dụng vào Việt Nam như ghép tạng, mổ nội soi, mổ tim mạch, mổ tách trẻ song sinh, thụ tinh nhân tạo … những nhà khoa học Việt Nam đã được nhận phần thưởng y học quốc tế như chiêu thức cắt gan khô của giáo sư Tôn Thất Tùng, phần thưởng Kovalexpkaia cho tập thể nữ bệnh viện Phụ Sản Từ Dù, Viện Vệ sinh dịch tễ TW …
Các tấm gương tiêu biểu vượt trội ngành y tế Việt Nam :
– Bác sĩ Phạm Ngọc Thạch đã có công rất lớn trong việc vạch ra phương hướng của nền y tế nhân dân, thiết kế xây dựng đội ngũ y tế cách mạng, góp thêm phần đặc biệt quan trọng vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, điển hình nổi bật là công tác làm việc chữa và phòng bệnh lao.
Từ 1954 ông nhận nhiệm vụ Trưởng ban Y tế của Đảng, rồi sau đó giữ chức Bộ trưởng Bộ Y tế. Ông mất tại mặt trận miền Nam ngày 7 – 11 – 1968 .
Giáo sư Đặng Văn Ngữ đã có nhiều góp sức lớn chẳng những riêng cho nền y học Việt Nam mà cả cho nền y học chung của quốc tế. Ông phát hiện được những loại muỗi mới như Anopheles tonkinensis, xác lập được chu kỳ luân hồi ngược chiều của giun lươn, phân lập được loại Penicillium có tính năng kháng sinh cao .
– Giáo sư Tôn Thất Tùng với những điều tra và nghiên cứu khoa học đã đưa đến chiêu thức phẫu thuật cắt gan mà nhiều nhà phẫu thuật trên quốc tế thừa nhận và vận dụng. Ngoài ra giáo sư cũng đã nghiên cứu và điều tra tác động ảnh hưởng của chất độc hóa học Dioxin đến sức khỏe thể chất con người và tai hại đến thế hệ sau .
– Bác sĩ Đặng Thuỳ Trâm đại diện thay mặt cho những con người có ý thức cách mạng, ý thức kháng chiến chống Mỹ, vượt qua mọi khó khăn vất vả để làm tròn trách nhiệm. Chị làm việc làm của người phụ nữ trong cuộc chiến tranh là đảm nhiệm một bệnh viện huyện Giao hàng cho việc chống cuộc chiến tranh .
BIỂU TƯỢNG NGÀNH Y KHOA
Biểu tượng Hy Lạp cổ ngày này được gắn liền với y học trên toàn quốc tế : cây gậy của Asclepius và con rắn quấn quanh. Tổ chức Y tế Thế giới, Hội Y học Hoàng gia, Hội Y học Hoa Kỳ là ví dụ về những tổ chức triển khai sử dụng hình ảnh này trong hình tượng của mình .
Những người có tính tìm tòi sẽ không khỏi vướng mắc là tại sao hình tượng trong ngành Y-dược lại là con rắn ( mà không phải là một con gì hay vật gì khác ). Khi thì thấy hai con, khi thì một con quấn quanh một cây gậy ; có khi thì cái ly hay cốc ( hay gặp trong ngành dược ).
Để vấn đáp cho đến tường tận của câu hỏi này kỳ thực là một câu truyện dài, và rất phức tạp vì những nhà nghiên cứu Cổ học và Y khoa đã tranh cãi về nguyên uỷ của hình tượng đó cả hàng bao thập kỷ nay, nói chung chưa hẳn chấm hết nhưng cũng đã có tín hiệu sáng tỏ. Nội dung tranh luận là xoay quanh ở điểm Y hiệu đúng nhất là có một con rắn hay hai con rắn quấn quanh cây gậây, và nguồn gốc từ đâu.
Bài viết này với mục tiêu giúp những fan hâm mộ điểm qua những tài liệu để cùng theo dấu cuộc hành trình dài của hình tượng ngành Y .
Phù hiệu của Hermes:
Thần thoại Hermes :
Hermes ( hơ-miz ), theo thần thoại cổ xưa Hy lạp là con trai của thần Dớt ( Zeus, hay Jupitte ) và nữ thần Mai-a ( Maia ). Nhân vật này tương đương với thần Mercury trong truyền thuyết thần thoại La mã, và Casmilus hay Cadmilus ở một nhóm thiểu số châu Á, Macedonia, Bắc Hy lạp. Tên Hermes có lẽ rằng xuất phát từ chữ herma, tiếng Hy lạp có nghĩa là rất nhiều đá, như dùng để ngăn biên giới, hay địa phận.
Trung tâm thờ phụng Hermes sớm nhất có lẽ rằng là vùng Arcadia, mà đỉnh núi Cyllene được tôn vinh như là nơi sinh của vị thần này. Ở đó vị thần này được thờ như thể một vị thần sinh sản, do đó tượng đúc của ông có dương vật cương thẳng.
Là vị thần cận vệ của Thần Dớt nên Hermes có đôi săn-đan có cánh, đội mũ có cánh, tay cầm tín hiệu lệnh ( gậy thần của sứ giả ) mà có thuyết cho nguyên uỷ là một cây gậy hay một nhành ô-liu có rễ ở hai đầu dưới được kết lại thành vòng hoa hay thành một dải băng.
Về sau thì vòng hoa này mới được diễn dịch là đôi rắn quấn nhau, đối xứng và đương đầu với nhau ; và một đôi cánh, biểu lộ cho sự vận động và di chuyển vận tốc của Hermes, được gắn vào đầu gậy phía trên hai con rắn. Hermes còn được coi là vị thần của giấc mơ, thần thương mại, thần bảo vệ thương gia và bảo vệ gia súc.
Lại cũng là thần của điền kinh, nên Hermes cũng bảo vệ cả sân vận động, phòng tập thể lực thể hình, và được coi là hình tượng của như mong muốn và thịnh vượng. Tuy nhiên, Hermes cũng lại là một quân địch nguy khốn, một kẻ lừa đảo và ăn trộm.
Truyền thuyết là nhân vào ngày sinh nhật, ông ta đánh cắp gia súc của anh mình, là con trai của thần Apollo. Ông đã che đậy dấu vết bằng cách kéo đuôi gia súc đi ngược. Khi bị Apollo tra hỏi thì Hermes phủ nhận không nhận mình đã ăn trộm .
Vị thần Mercury ( hay Mercurius ) La mã có tính cách tương đương với vị thần Hermes của Hy lạp. Thần Mercurius ở La mã được tôn thờ là vị thần của thương mãi và những thương gia. Thần Mercurius cũng có săn-đan có cánh, đội mũ có cánh, và tay cầm gậy lệnh .
Tuy nhiên, theo 1 số ít khoa học gia thì dấu vết của phù hiệu được tìm thấy Open lần tiên phong trên quốc tế là vào khoảng chừng thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, là hình một cây gậy có hai con rắn bện quanh, trên đầu gậy có một đôi cánh. Theo thuyết này thì kể rằng Hermes đã dùng cây gậy thần của mình để ném vào giữa hai con rắn đang “ một mất một còn ” với nhau, sau đó chúng thôi cắn nhau và quấn vào nhau quanh cây gậy thần đó .
Biểu tượng của Hermes đi vào ngành Y :
Thời cổ, trước khi Open Y học văn minh, những thầy lang trị chứng nhiễm giun sán ( ký sinh trùng ) bằng một cái que và một con dao. Rạch một vết nhỏ trên da người bệnh, ở phía đầu con sán, và con giun ( sán ) đó sẽ bò ra ngoài chỗ vết cắt và bò quanh cái que cho đến khi ra hết. Cho nên có người cũng cho rằng xuất phát từ phương pháp trị bệnh này, là sáng tạo độc đáo cho Yø hiệu nguyên thuỷ, là một cây gậy có hai con giun quấn quanh .
Tuy nhiên cho đến thế kỷ thứ XVI thì người ta thấy phù hiệu của Hermes này Open trên áo của quân chủng. Nói chung chỉ phổ cập trong giới thầy thuốc, thế rồi sau đó cũng Open trên cả mũ của giới luật sư, thương gia và những ngành khác nữa .
Vào năm 1844, một nhà xuất bản Y học số 1 của Anh quốc đã sử dụng phù hiệu này như thể một hình tượng của mình, có lẽ rằng Mercury là thiên sứ, và nội dung sách xuất bản là thông điệp. Và trong phù hiệu này, một con rắn hình tượng cho Y học, và một con hình tượng văn chương.
Có tài liệu còn cho rằng nhà xuất bản Johannes Froben đã sử dụng phù hiệu Hermes này từ thế kỷ XVI. Sự nhầm lẫn đến mê hoặc là có một lần, một vị thầy thuốc bước vào một ngân hàng nhà nước ở Anh mà cứ tưởng mình đang vào khu Y xá, vì trước cửa cũng gắn phù hiệu như trên. Chỉ vì điều rằng Hermes còn là hình tượng cho tính trật tự hay sự thành đạt trong thương mại .
Các tác giả khác cũng cho thấy có nhiều vết tích xác nhận phù hiệu trên có liên hệ với ngành Y khoa, tuy nhiên không rõ ràng lắm. Vào thế kỷ 18 thì quân đội Mỹ sử dụng hình tượng là một vòng nguyệt quế có hai chữ M.S.. Cho đến năm 1902, Bộ Quân Y Mỹ chính thức sử dụng phù hiệu này là hình tượng của ngành.
Một số người cho rằng Quân Y sử dụng phù hiệu này chỉ vì nó đại diện thay mặt cho sự ngừng chiến. Người La mã gọi người mang thông điệp hoà bình ( hay tín hiệu lệnh đầu hàng ) đến với phe đối phương gọi là người cầm hiệu. Thời cổ, một sứ giả đem thương ước ngừng bắn thì cầm theo trên tay chiếc karykeion ( tiếng Hy lạp có nghĩa là gậy lệnh của sứ giả ), để biểu lộ anh ta trong thực trạng phi vũ khí.
Cùng với Quân Y Mỹ thì Hải quân vùng Kharkov ( Ukraine ), Tampere ( Phần Lan ), và Puerto Ruci cũng sử dụng phù hiệu Hermes [ 8 ]. Hiệp hội Thú y Mỹ cũng sử dụng phù hiệu Hermes, tuy nhiên cho đến năm 1972 thì đổi sang một con rắn vì họ cho là có sự nhầm lẫn .
Thương Hội Y khoa Ý ( Federazione Nazionale degli Ordini dei Medici ) trước đó cũng sử dụng phù hiệu Hermes làm hình tượng, nhưng đến 1996 thì quyết định hành động đổi lại theo phù hiệu một con rắn. Điều mà họ áy náy và muốn đổi cũng chỉ vì Thần Hermes ngoài đại diện thay mặt cho những điều cao quí nên trên thì còn lại là một tên ăn trộm !
Một sự trùng hợp ngẫu nhiên mê hoặc là việc quyết định hành động đổi phù hiệu này của Thương Hội Y khoa Ý chỉ xảy ra vài tuần sau một vụ xì-căn-đan trong giới y khoa Ý, bác sĩ Giuseppe Poggi Longostrevi đã làm một “ vụ trộm ” động trời, là đã thụt két ngân quỹ y tế vương quốc trải qua man khai để thu tiền qua mạng lưới hệ thống bảo hiểm y tế của thân chủ, tổng số tiền lên đến trên 6 triệu lia Ý một năm .
Phù hiệu Asklepios ( Asclepius, Aesculapius )
Về cách viết Asklepios ( as-klí-pi-ơz ) hay Asclepius, hay Aesculapius thì từ đầu là viết theo phiên âm Hy lạp, những từ sau là theo phiên âm La mã nên đều tương tự nhau trong cách sử dụng .
Thần thoại về Asklepios :
Truyền thuyết về Hình tượng Asklepios được chú trọng ở hai nền Y học Hy lạp và La mã từ khoảng chừng 1500 đến 500 năm trước Công nguyên. Như là một thầy thuốc anh hùng, Asklepios đã phác hoạ về một mẫu người thầy thuốc lý tưởng và những khó khăn vất vả mà một người lương y hoàn toàn có thể phải đương đầu.
Asklepios đã được phần đông thừa nhận như thể một vị Thần Y và đã ship hàng những đối tượng người tiêu dùng đến xin tương hỗ, đặc biệt quan trọng người nghèo khó và không có sự phân biệt .
Về thần thoại cổ xưa Asklepios có nhiều tư liệu khác nhau đề cập đến .
Thần thoại về Asklepios của Homer :
Theo những di tích lịch sử bản khắc của người Mycenaean thì đã cho rằng Asklepois được thờ phụng từ 1500 năm trước Công nguyên. Tuy nhiên thì Homer lại mới là người tiên phong nhắc đến thần thoại cổ xưa Asklepios ( vào thời gian 900 năm trước Công nguyên ). Homer đã không coi Asklepios là một vị thần.
Theo một nhà phản hồi La mã – Theodoretus ( khoảng chừng 393 – 457 trước Công nguyên ), Homer chỉ coi Asklepios là một “ người thầy thuốc có lương tâm ”. Và chỉ có hai người con trai của Asklepios là Machaon và Podalirus Open trong thần thoại cổ xưa Illiad và Odyssey, trong đó họ được diễn đạt như là những kinh nghiệm tay nghề bậc thầy trong nghệ thuật và thẩm mỹ chữa bệnh giỏi như phụ vương của họ.
Họ là thầy thuốc ship hàng những chiến binh Argive trong đại chiến chống người Trojan. Mặc dù Machaon và Podalirus được bộc lộ như những anh hùng, nhưng không như những anh hùng khác trong anh hùng ca của Homer, vì trong đó họ không được nhìn nhận là có năng lực tinh thông trong cuộc chiến tranh hoặc năng lực chỉ huy mà chỉ được coi là có kinh nghiệm tay nghề thầy thuốc .
Tất cả những vị anh hùng Hy lạp khác ở thời kỳ này đều là những tù trưởng / lãnh tụ hay những những nhà quí tộc, vậy tại sao Homer đã vinh danh Asklepios và những con trai của ông như những vị anh hùng ?
Thời đại Homer, những thầy thuốc được coi như những người tay nghề cao không thuộc lớp quí tộc, được xếp vào loại người lao động lưu động. Trong Anh hùng ca Hormer, Asklepios không được nhìn nhận là con trai của thần Apollo.
Các tác giả thuộc giòng họ Edelstein vạch rõ là Asklepios chưa khi nào được tôn kính là một vị anh hùng Hy lạp truyền thống lịch sử cả. Qua những y văn Hy lạp thì công lao của ông không có gì là kỳ tích ngoài năng lực chữa bịnh.
Ngược lại những vị anh hùng Hy lạp truyền thống cuội nguồn là những người đã từng hiến dâng cả đời sống trong chinh chiến, còn Asklepios là thao tác để mưu sinh. Cho nên với truyền thuyết thần thoại Hy lạp thì ông được coi là một mẫu người anh hùng lạc loài, chẳng giống ai .
Thần thoại của Hesiod :
Có lẽ bản viết cổ nhất có đề cập đến truyền thuyết thần thoại về Asklepios là của Hesiod vào thời gian 700 năm trước Công nguyên. Chỉ còn những mẩu nhỏ của tác phẩm sót lại, chúng được nhà nghiên cứu truyền thuyết thần thoại Apollodorus hồi sinh vào khoảng chừng năm 50 sau Công nguyên
Bản phục sinh này của Apollodorus được cho là tài liệu tương đối đúng mực nhất phản ánh lai lịch của Asklepios từ lúc sinh trưởng đến khi tạ thế trong biên niên sử của Hy lạp cổ đại .
Theo thần thoại cổ xưa Hesiod, Asklepios là con của Coronis – con gái của Phlegyas ở Thes saly, là hiệu quả của cuộc tình dan díu với thần Apollo. Thế nhưng cha của Coronis lại ép gả nàng cho Ischys.
Sau đó Apollo đã giết nàng Coronis bằng hoả thiêu, lúc đó mới phân biệt nàng Coronis có thai. Apollo đã đem thai nhi Asklepios ra khỏi giàn hoảù trao cho Chiron, một quái vật nhân mã ( Centaur ) nuôi, ở đó Asklepios đã được truyền lại thẩm mỹ và nghệ thuật chữa bệnh và săn bắn.
Như vậy đã rõ, Asklepios là con trai của thần, cũng như Achilles và Hercules, ông mang trong người dòng máu thần của cha, Apollo là vị thần vừa chữa bệnh vừa gieo rắc dịch hạch. Nàng Coronis, mẹ của Asklepios bị người tình của mình là Apollo giết chết vì ghen tuông.
Asklepios được hạ sinh bằng mổ lấy thai khi mẹ bị chết trên giàn hoảù, do đó mổ lấy thai còn có tên gọi là “ sinh kiểu Asklepios ”, và do đó cuộc sống của ông đã hình tượng cho một năng lực của thầy thuốc cứu sinh mạng từ tay tử thần. Asklepios đã tinh luyện nghệ thuật và thẩm mỹ chữa bệnh lên trình độ cứu được cả người chết.
Sau đó Thần Dớt đã giết Asklepios vì ông đã đem lại sự sống cho những người đã chết. Thần thoại Homer lý giải sự trừng phạt này là để bảo vệ quyền lực tối cao của thần so với con người. Sự trừng phạt của Dớt so với Asklepios vì đem lại sự sống cũng giống như sự trừng phạt so với Prometheus đã đem lửa đến cho con người.
Đây chính là điều mà làm cho Asklepios trở nên anh hùng, theo Hesiod vì ông đã đứng về phía con người, ngay cả nguy cơ tiềm ẩn đến tính mạng con người mình. Hơn thế nữa ở đâây điều vĩ đại là ông là người tiên phong dám chống lại ý Thần Dớt là cứu vớt những người cùng khổ – mà không một ai dám làm điều đó.
Chính tư tưởng này của ông đã trở thành một nghĩa vụ và trách nhiệm bắt buộc cho một người trở thành thầy thuốc sau này là phải chữa trị công minh cho toàn bộ mọi người không kể vị thế, những tầng lớp xã hội kể cả bị áp lực đè nén, thậm chí còn có rủi ro tiềm ẩn nguy cơ tiềm ẩn đến tính mạng con người của mình .
Thần thoại Pindar :
trái lại với những câu truyện của Hesiod và Apollodorus, thì một phiên bản có tính văn minh hơn có tương quan đến trường ca Pindar ( khoảng chừng năm 520 – 442 trước Công nguyên ) .
Trong truyền thuyết thần thoại Pindar đã đề cập đến Asklepios như một người thầy thuốc tài ba, đức độ, hoàn toàn có thể chữa được nhiều chứng bệnh nan y, mà không nề hà hay yên cầu công cán .
Huyền thoại Pindar được coi là tài liệu được biết đến nhiều nhất và được trích dẫn nhiều nhất về góc nhìn đức độ của một thầy thuốc là cần phải tránh đặt giá điều trị cho bệnh nhân của mình.
Trong truyền thuyết thần thoại Pindar có 1 số ít cụ thể đổi khác, như Apollo giết chết tình nhân của mình – nàng Coronis, mẹ của Asklepios không phải vì ghen tuông mà là vì nàng đã chịu kết ước cưới gã Ischys là người trần mà cha mẹ nàng không đồng ý chấp thuận.
Hay Asklepios đã đi quá khoanh vùng phạm vi luật lệ của những vị thần không phải vì lòng thương cảm mà vì hám lợi. Pindar thuyết trình lại lịch sử một thời bằng ánh sáng hiểu biết mới về những vị thần Olympia, mà trong đó Apollo được đặt vào vị trí TT thứ bậc của những vị thần, được coi như là người đem lại công lý. Là người nắm cán cân lao lý và tôn ti trật tự mà Apollo không có tính ghen hay hời hợt như trong thần thoại cổ xưa Homer nêu lên .
Asklepios là một vị Thần Y :
Cuộc cách mạng của những vụ xung đột giữa những truyền thuyết thần thoại cổ, xung quanh Asklepios và sự hiểu biết mới về những vị thần được thừa nhận, đã làm cho tiến trình thần thánh hoá Asklepios diễn ra vào lúc từ 500 năm trước đến 100 năm sau Công nguyên. Tài liệu cổ nhất vạch rõ Asklepios là một vị thần là trong truyền thuyết thần thoại Hellen của Hy lạp tìm thấy trong bản khắc đá ở Athen vào khoảng chừng năm 420 trước Công nguyên .
Hầu hết những tài liệu của La mã đều đồng ý chấp thuận với nhau về cấu trúc câu truyện và công bố là Asklepios sau khi bị giết đã được hồi sinh và trở thành bất tử ở trần gian, từng hiện hữu trong ngôi đền Asklepion hay Asklepeions.
Các tư liệu về thuật chữa trị của La mã rất đồng nhất mà cho rằng chính là thần Asklepios xuống trần hoá thân thành Askles, một vị chúa của Epidauros. Mặc dù những tác giả tranh luận về nguồn gốc tên gọi Asklepios, thế nhưng một số ít yêu cầu rằng tên thần là chính từ hậu tố “ epios ” ( tiếng Hy lạp có nghĩa là nhẹ nhàng, tốt bụng, bình tĩnh ).
Vì vậy tên của Asklepios gắn liền với đặc tính nhân ái của ông so với mọi người bệnh. Các tác giả đã chấp thuận đồng ý với nhau rằng tính hoà nhãø và tốt bụng là những góp phần thiết yếu của Asklepios vào một nhân cách lý tưởng của một người thầy thuốc.
Trong những y văn sau này của Hy lạp và những y văn trước của La mã, Asklepios được Open nhiều hơn, đại diện thay mặt một nhân cách hoá khái quát về một mẫu người thầy thuốc lý tưởng. Vợ ông nhân cách hoá “ epios ” ; hai người con trai ông, Machaon tiêu biểu vượt trội cho phẫu thuật và Podalirus tiêu biểu vượt trội cho nội khoa ; Hygiea, con gái của ông cho rằng Asklepios có hai vai trò đem đến sức khoẻ và bảo tồn sức khoẻ .
Về ngôi đền chữa bệnh của Asklepios :
Các học giả tán đồng rằng việc thờ phụng Asklepios xuất phát từ những tỉnh nông thôn của Hy lạp trong công chúng tầm trung. Theo Edelstein thì cho rằng uy thế của Asklepios tăng cao trong những tầng lớp nghèo nàn và cặn bã của xã hội, những người đã nhìn nhận Asklepios như một vị thần vì sự đặc biệt quan trọng lưu tâm đến phúc lợi của họ.
Chỉ trong những vị thần La mã-Hy lạp không thôi, thì Asklepios được coi như là một “ người chu đáo ”, dành tình thương cho mọi người không kể vị thế của họ là ai. Là một vị Thần Y, tiêu chuẩn chủ yếu của ông là nhằm mục đích vào cá thể người bệnh, ông là một con người dễ tiếp cận.
Ông đã có những tìm tòi, phát hiện ra những tôn chỉ chữa bệnh mà chưa có những vị thần nào trước đó thực hành thực tế. Chính lối thao tác này của ông đã làm nền tảng để thiết lập qui định về bổn phận Giao hàng cho mọi những tầng lớp không phân biệt cho thế hệ thầy thuốc về sau này .
Việc tôn thờ Asklepios sau đó lan rộng ra khắp nước Hy lạp, đến châu Á, ngay cả Carthage và Ai cập, đến cả một phần thần dân trung thành với chủ với Alexandre Đại đế. Hơn thế nữa, Asklepios là người ngoại bang tiên phong được thừa nhận ở La mã.
Để đối phó với một vụ dịch ở thành La mã, người La mã đã cầu khẩn thần Apollo, và được huấn chỉ là rước thần Asklepios từ Epidauros về La mã. Người ta tìm thấy vết tích đền này vào khoảng chừng năm 291 trước Công nguyên. Từ La mã, việc thờ phụng Asklepios liên tục nới rộng vượt khỏi đế chế La mã đến tận thế giới Tây âu .
Asklepios là một vị nhân – thần :
Asklepios trọn vẹn khác với những vị thần Olympia khác, ông được coi là đặc trưng của “ daimon ” ( tiếng Hy lạp là ” linh hồn ” ) đến trong giấc mơ của những người cầu xin hơn là một “ theos ” ( tiếng Hy lạp là “ thần ” ). Ông rõ ràng được hiểu là một vị nhân-thần ( vừa là thần vừa là người ), ở điểm là vị thần xuống trần gian.
Ông đã chết cái chết của một nhân sinh trước khi lên thiên đường, mà ở đó ông còn hoàn toàn có thể viếng thăm trái đất cung ứng lời cầu xin của mọi người. Vào thời đại La mã đã có một cuộc cuộc chiến tranh niềm tin giữa những người theo Giê-su và phe tôn thờ Asklepios về cái chết nhân sinh trước khi lên thiên đường, vì phe theo đạo Ca-tô cho rằng chỉ có Giê-su của họ mới có “ độc quyền ” đó !
Điều này để nói lên Asklepios đã là một hiện tượng kỳ lạ và có tác động ảnh hưởng sâu rộng trong dân chúng thời đó, họ tôn thờ ông cũng như những người theo đạo Ca-tô tôn thờ Giê-su .
Thế hệ thầy thuốc hậu duệ của Asklepios :
Mặc dù những thầy thuốc của Hy lạp cổ đại có vị trí thấp trong xã hội, như những người hành nghề lưu động. Tuy vậy họ vẫn có uy tín trải qua uy quyền của Asklepios. Hầu hết những nhà phản hồi văn minh đều tán đồng điểm “ Asklepios trước khi trở thành vị thần Y, thì ông đã từng là một vị thánh giám sát những người thầy thuốc .. ”.
Vào khoảng chừng nửa sau của thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, những thầy thuốc ( tiếng Hy lạp là “ iatros ” ) được vinh danh là Asklepias ( tiếng Hy lạp có nghĩa là hậu duệ hay con của Asklepios ). Một số tác giả lại cho rằng cụm từ “ những con của Asklepios ” đó khởi đầu là để chỉ một mái ấm gia đình thầy thuốc của ông, và sau đó được người ngoài sử dụng thoáng đãng.
Dù thế nào đi nữa, thì ở thế kỷ thứ V sau Công nguyên, thì chức vụ “ hậu duệ của Asklepios ” đã được sử dụng thoáng đãng nhất để chỉ những thầy thuốc. Chính Hippocrate ( vị tổ của ngành Y học văn minh ) cũng coi mình là “ hậu duệ của Asklepios ”, đã đưa cả sáng tạo độc đáo của Asklepios vào ngay vào dòng tiên phong của lời thề Hippocrate ; và Aristotle đã coi Hippocrate như là vị chỉ huy những “ hậu duệ của Asklepios ”.
Galen, một thầy thuốc uy tín nhất thời Trung cổ đã nhận mình là đồ đệ của Asklepios sau khi ông đã được chữa khỏi bệnh tại một ngôi đền Asklepios .
Một khi Asklepios đã được công nhận như thể vị Thần Y, và thế hệ thầy thuốc về sau tự nhận mình là những người kế nghiệp Asklepios thì rõ ràng phải có bổn phận tuân theo tôn chỉ của ông. Truyền thống của ông là công minh chữa trị công minh cho tổng thể mọi người.
Những sự đóng góp của người phong phú là dùng để san sớùt chữa trị cho kẻ nghèo khó. Các nô lệ sống dưới chính sách khắc nghiệt thời La mã và Hy lạp cổ đại, vậy mà họ vẫn được nhận vào những đền của Asklepios để điều trị. Ai có ý đồ giết họ ở đó sẽ bị quy tội giết người .
Biểu tượng của Asklepios với ngành Y :
Như đã diễn đạt trên, nếu không kể Hippocrate là vị tổ của ngành y học phương tây văn minh “ bằng xương bằng thịt ”, thì chính Asklepios mới đi vào lịch sử một thời của ngành Y khoa. Trên những bức khắc đá, vết tích còn lại thấy ông trên tay cầm một cây gậy thô ráp đầu có núm, và có một con rắn quấn quanh ; dưới chân ông có một con chó nhỏ nằm bên cạnh. Về truyền thuyết thần thoại một con rắn quấn quanh cây gậy này cũng có đến 3 khảo dị .
Thứ nhất, theo truyền thuyết thần thoại Hy lạp, Thần Asklepios quan sát thấy một con rắn đã ngậm một cái lá thần bỏ vào miệng một con rắn đã chết, và con rắn đó được cứu sống. Thứ hai, theo truyền thuyết thần thoại La mã ( khoảng chừng năm 295 trước Công nguyên ), thần Asklepios đã dùng con mãng xà để tàn phá một đợt dịch hạch nghiêm trọng.
Khai thác trong những chữ tượng hình cổ đại, người ta đọc được những dòng chữ được cho là của Asklepios : ” Không còn phải sợ hãi nữa ! Ta sẽ đến và sẽ để lại hình ảnh của ta. Các ngươi phải ghi nhận lại hình ảnh con rắn quấn quanh cây gậy này của ta vào trong trí nhớ những người.
Ta sẽ dùng con rắn này để cải hoá ”. Sau khi ông thắng lợi được bệnh dịch hạch ở đây, thì những đền thờ được lập nên trong suốt thời đế chế La mã để vinh danh Asklepios, và từ đó mà cây gậy Asklepios được gắn liền với ngành y. Giả thuyết thứ ba cho là xuất phát từ một thuật chữa trị chứng nhiễm sán guinea ( Dracunculus medinensis ), bằng cách dùng một cái que như diễn đạt ở trên, nhưng ở đây là một con sán chứ không phải hai con !
Còn ái nữ của ông, nàng Hygiea Thần Sức khoẻ ( God of Health ) thì cầm trên tay một con rắn và một cái chén .
Vết tích của Asklepios tiên phong được tìm thấy có tương quan đến Y khoa có lẽ rằng là trong một cuốn giáo khoa Y khoa của một thầy thuốc nổi tiếng người Ả rập, Avicenna vào năm 1544, có in hình Asklepios ở trang bìa Rồi từ đó phù hiệu Asklepios được sử dụng là hình tượng của ngành Y ở nhiều nơi, từ Âu ( Thương Hội Y khoa Hoàng gia Anh ) đến Á, sang Canada và một số ít hiệp hội Y khoa Mỹ.
Tổ chức Y tế Thế giới ( WHO ) cũng sử dụng phù hiệu của Asklepios đưa vào trong cờ hiệu chung, cũng như sử dụng hình tượng con rắn và cái ly ( cải dạng từ con rắn và cái chén mà Thần sức khoẻ Hygiea, con của Asklepios cầm trên tay ) làm hình tượng của ngành Dược .
Câu chuyện tranh cãi về phù hiệu hai con rắn và một con rắn :
Qua sơ lược về những câu truyện thần thoại cổ xưa Hy Lạp – La mã nói trên, hoàn toàn có thể cho ta tưởng tượng khái quát được toàn cảnh lịch sử của việc Open những hình tượng ngành Y lúc bấy giờ .
Chung quy hầu hết những nhà cổ học, những tác giả đều nhất trí với nhau về hai thần thoại cổ xưa Hermes và thần thoại cổ xưa Asklepios. Trong đó Hermes là thiên sứ của những vị Thần đại diện thay mặt cho cả sự sinh sản, cho cả ngành kinh tế tài chính, hàng hải, thể thao, và còn là vị thần hình tượng của sự đánh cắp.
Phù hiệu của ông là hai con rắn quấn quanh một cây gậy trơn trên đầu có gắn đôi cánh, gọi là Caduceus ( ca-đu-xi-ơz ). Ngược lại chỉ có Asklepios là vị thần duy nhấtï được coi là Thần Y và cả một mái ấm gia đình ông đều thừa kế thuật chữa trị.
Ông không những nổi tiếng về tài chữa bệnh mà còn về đạo đức. Trải qua thời kỳ Đế chế La mã, Alexandre Đại đế, thời Trung cổ cả một khu vực to lớn đều tôn thờ ông là vị Thần về Y khoa. Gậy lệnh của ông là một cây gậy thô, có núm trên đầu có một con rắn quấn quanh đó, gọi là Karykeion ( ka-ri-ki-on ) hay gậy của Asklepios.
Trường phái chọn Caduceus của Hermes vin vào những đặc tính như : hình tượng ngừng chiến, hay hàng hải mà vận dụng vào Quân Y hay Hải quân. Trường phái ủng hộ Karykeion của Asklepios thì quy kết tội những người chọn caduceus của Hermes đã nhầm lẫn trong việc lựa chọn phù hiệu, lần tiên phong xảy ra là do in sách đã chọn nhầm rồi thành thông lệ.
Tuy nhiên khảo sát lại những thần thoại cổ xưa Hy Lạp – La mã trên đây ta thấy thần thoại cổ xưa Asklepios và Karykeion gắn liền với ngành Y là có cơ sở và đứng vững hơn cả, mà thời nay phần đông những học giả Cổ học cũng như Y khoa gật đầu. Nếu xét về tính lịch sử, hay để tưởng niệm cũng như nhắc nhở thế hệ thầy thuốc về sau đến công đức cũng như đạo đức của vị thần tổ Y khoa này thì Karykeion của Asklepios được sử dụng là rất hài hòa và hợp lý.
Tuy nhiên, không phải vì thế mà nhất thiết những tổ chức triển khai Y khoa nào đã dùng Caduceus của Hermes phải đổi lại, vì yếu tố ý nghĩa đã hoàn toàn có thể phôi phai theo thời hạn. Biểu tượng đã trở thành quen thuộc, coi như một sự nhận dạng nhiều hơn là ý nghĩa.
Còn nói như việc Hiệp Hội Y khoa Ý vừa có quyết định hành động đổi từ Caduceus của Hermes hai con rắn sang Karykeion của Asklepios chỉ vài tuần sau một vụ xì-căn-đan ( thụt két ngân quỹ y tế ) của một vị thầy thuốc Ý nêu trên, hàm ý là vì Thần Hermes là vị thần đánh cắp, nên muốn làm trong sáng thì đó là sự qui kết cực đoan quá đáng .
Điểm nói thêm ở đây là vấn đề trên gậy là hai/một con rắn hay là con giun/sán như có tác giả đề xuất. Theo chúng tôi thì thuyết cho rằng đó là con giun vì nó ám chỉ một thuật chữa bệnh thời cổ có lẽ thiếu tính thuyết phục.
Tại sao không chọn một phép chữa trị nào khác mà phải là phép dùng que chữa bệnh giun sán để làm biểu tượng ngành Y? Trong khi đó cả thần thoại Hermes và Asklepios đều nói đến rắn.
Thứ hai, rắn là một loài vật cổ xưa nhất được nhắc đến rất nhiều và gắn liền với con người. Về truyền thuyết rắn là một loài vật được nhiều nền văn hoá, tôn giáo và truyền thuyết nhắc đến, thậm chí được sùng kính.
Một số bộ tộc Phi châu, bộ tộc Ấn độ cổ đại, đạo Hin-đu (từ khoảng thế kỷ 6 đến 4 trước Công nguyên) còn thờ cúng rắn trong các buổi lễ nghi thức. Thế tại sao rắn được sùng kính như vậy.
Người ta cho rằng, rắn nó nằm trong một lớp vỏ bọc, và theo niềm tin của các bộ tộc này, họ cho rằng rắn có khả năng thay vỏ để trẻ hoá và kéo dài tuổi thọ. Và họ tin rằng rắn sống trường sinh bất lão.
Cổ tích Việt nam cũng nhắc đến sự trường sinh của rắn qua câu chuyện “rắn già rắn lột…”. Một phần khác là nọc độc chết người của rắn làm cho con người phải khiếp sợ. Ở Ai cập cổ đại các mẫu rắn được dùng trong các kiểu viết chữ tượng hình.
Ở Trung quốc và cả Việt nam rắn là một loại thuốc trị được nhiều chứng bệnh. Ở Nhật cũng tìm thấy vết tích rắn vẽ trong các ngôi mộ cổ v..v.. Nói chung sự liên quan giữa rắn với ngành Y là gần gũi hơn cả.
Tóm lại những câu truyện về Asklepios gần như đã bị quên lãng, thế nhưng nó đã một thời có ảnh hưởng tác động lớn đến quan điểm của xã hội La mã Hy lạp cổ đại so với những thầy thuốc hơn cả những tác phẩm của Hippocrate.
Thần thoại về Asklepios có tính thuyết phục hơn những y văn của Hippocrate bàn về sự công minh trong chữa trị và chăm nom cho những bệnh nhân, bất kể vị thế, giàu nghèo, rất tương thích cho Y đức của y học văn minh.
Thần thoại Asklepios đã cho thấy xã hội La mã Hy lạp cổ đại đó đã kỳ vọng ở một người thầy thuốc chăm nom cho những bệnh nhân ở mọi những tầng lớp, không màng danh lợi, không quản ngại đến tính mạng con người cá thể của thầy thuốc.
Như những người La mã và Hy lạp cổ đại, những bệnh nhân của tất cả chúng ta thời nay cũng kỳ vọng được tiếp đón sự chăm nom như Asklepios thời đó. Có lẽ hiểu rõ hơn về Asklepios mà tất cả chúng ta hoàn toàn có thể cùng nhau bảo tồn niềm tin Asklepios trong thực hành thực tế Y khoa để hoàn toàn có thể đáp lại lòng mong mỏi của cả bệnh nhân và cả kỳ vọng sâu xa nhất của chính tất cả chúng ta – Y học là sự góp sức chứ không phải là việc kinh doanh .
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[ 1 ] [ 2 ] [ 3 ] [ 4 ] [ 5 ] [ 6 ] [ 7 ] [ 8 ] [ 9 ] [ 10 ] [ 11 ]
Xem thêm: Tìm hiểu ngành nghề: Văn học là gì? Học trường nào? Ra trường làm gì?
Nguồn: yhoctonghop.
Source: https://khoinganhkhoahocxahoi.com
Category: Ngành tuyển sinh